Kamu İhale Kanunu İhale Süreçlerinin Hukuki Temeli

Kamu ihale kanunu spesifik ve teknik bir yapısı olduğu için uzmanlık gerektiren bir alandır. Bu kapsamda çok sayıda birinci ve ikinci mevzuat yer almaktadır. Bununla birlikte 4734 sayılı olan Kamu İhale Kanunu en önemli mevzuattır.

Kamu kurumları gereksinim duydukları mal, hizmet ve yapım işlerini ihale aracılığıyla temin etme durumundadır. Bu sebeple keyfi uygulamalara yol açmamak için sıkı kurallar vardır. Yol gösterici olması bakımında Kanun’un 5. Maddesinde ihalelere dair temel ilkeler de tespit edilmiştir.

Kamu İhale Kanunu’nda üç değişik ihale usulü yer almaktadır. Söz konusu usuller açık ihale usulü, belli istekliler arasında ihale usulü ve pazarlık usulü halinde görülmektedir. Bunların dışında Kanun’un ilk kabul edildiği dönemde ihale usulü sayılmışsa da sonradan ihale usulü olmadan çıkarılan, bir alım yöntemi olarak ifade edilmesinde yarar bulunan doğrudan temin de yer almaktadır.

Temel ihale usulü açık ihale usulü olmaktadır. Bununla birlikte diğer ihale usulleri de idareler tarafından tercih edilebilmektedir. Ayrıca ihaleleri alım türüne göre sınıflandırmak da yine mümkündür. Bu kapsamda mal alımı, hizmet alımı ve yapım işi şeklinde üç ayrı başlık yer almaktadır.

İdareler gerçekleştirecekleri ihaleler ile alakalı olarak ihale süreç dosyası hazırlamalıdır. İhalelere dair tüm dokümanlar ve belgeler, söz konusu dosya içinde yer almaktadır. İstekli olabilecek firmaların bilgisine sunulan dokümanlar ise ihale alanıyla birlikte,

1. İdari şartname,
2. Teknik şartname,
3. Sözleşme tasarısı,
4. Standart formlardır.

İstekli olabilecek firmalar söz konusu dokümanları inceleyerek teklif sunup sunamayacağını yahut itiraz edilebilecek ayrılıp olup olmadığını anlayabilmektedir. İhalelere iştirak için talep edilen tüm bilgi ve belgeler de söz konusu dokümanlar içinde yer almaktadır. İhale dokümanlarında,

1. İhale tarihi,
2. Son teklif verme,
3. İhale katılamayacak olanlar,
4. İhalede yerli istekliler lehine fiyat avantajı uygulanıp uygulanmayacağı,
5. Hangi kriterlere göre en avantajlı teklifin belirleneceği,

Gibi konulara da açık şekilde yer verilmektedir. Tüm bu yönleri bakımından Kamu İhale Hukuku, uzmanlık gerektiren bir alandır. Tüm dokümanların kontrol edilmesi, teklif dosyalarının hazırlanması, ihale sürecinde yaşanacak ihtilaflara dair ilgili idari müracaatların yapılması ve davanın açılması da hizmetler arasındadır.

Kamu İhale Kanunu’nun Temel İlkeleri ve Uygulama Alanı

Kamu ihale kanunu içerisinde bir takım ilkeler yer almaktadır. Bunların temel olanları ana hatları ile şu şekilde verilmektedir:

1. Saydamlık
2. Rekabet
3. Eşit Muamele
4. Güvenilirlik
5. Gizlilik
6. Kamuoyu Denetimi
7. Farklı nitelikte ihtiyaçların aynı ihalede toplanamaması
8. Planlanabilir ihtiyaçların kısımlara bölünememesi

Bunların her biri ayrı ilkeler olmaktadır. İdari sözleşmeler farklı basamaklardan geçerek imzalanmaktadır. Söz konusu tüm evrelere ihale süreci adı verilir. İhale konusunda iki önemli kanuna dayanarak işlem yapılmakta olup söz konusu hususlar Kamu İhale Kanunu ve Devlet İhale Kanunudur. Devlet (kamu) bütçesinden para çıkıyor, harcama gerçekleştiriliyorsa Kamu İhale Kanunu hükümleri uygulanmaktadır.

Diğer taraftan hizmet alımı, mal alımı, danışmanlık hizmeti ve yapım işlemleri için de özel yönetmelikler bulunmaktadır. Aşamalar hazırlık kapsamında şöyledir:

1. Yapılacak işin tespiti
2. Ortalama maliyetlerin ve ödeneğin tespiti
3. İhale usulünün belirlenmesi
4. Şartname tasarının hazırlık aşaması
5. İhalenin onayının alınması
6. İhale kontrol komisyonunun kurulması
7. İhalenin İlan

İhale süreci 13 aşamalı olarak da belirli şekillerde belirtilebilir. Bu da genel hatları ile aşağıda olduğu gibi incelenebilir:

1. İhtiyacın Belirlenmesi
2. Teknik Şartnamenin Hazırlanması
3. Ortalama Maliyet
4. İhale Usulünün Belirlenmesi
5. İhale Dökümanlarının Hazırlanması
6. İhale Onayının Alınması
7. İhale Komisyonu Kurulması
8. İhalenin İlanı
9. İhale Dökümanlarının açık görüntülenmesi ya da Satın alınması
10. İhale için idarece Değişikliklerin yapılması ve açıklanması
11. İhale Tekliflerinin Sunulması
12. İhalenin Kararı
13. İhale için Sözleşmeye Davet

 Kamu İhale Kanunu içinde genel anlamda süreç ve ilkeler de bu şekilde olmaktadır.

Kamu İhale Kanunu’na Göre İhale Dokümantasyonu ve Katılım Şartları

İdareler yapacakları ihaleler ile alakalı olarak ihale işlem dosyası hazırlama durumundadır. İhalelere dair her dokuman ve belge söz konusu dosya içerisinde bulunmaktadır. İstekli olabilecek firmaların bilgisine de bir takım dokumanlar sunulmaktadır. Bunlar genel olarak ihale ilanıyla birlikte idari şartname, teknik şartname, sözleşme tasarısı ve standart formlardır.

İstekli olabilecek firmalar söz konusu dokümanları incelemekte, böylece teklif sunup sunamayacağını yahut itiraz konusu edilebilecek aykırılık olup olmadığını anlayabilmektedir. Bunun yanı sıra ihalelere iştirak edilebilmesi için istenen tüm bilgi ve belgeler de dokümanlar arasında bulunmaktadır. İstekli şirketler teklif dosyalarını buna göre hazırlamaktadır.

Bunun yanı sıra ihale dokümanları içinde ihale tarihi, son teklif verme, ihaleye katılamayacak olanlar ve bunların dışında farklı konuları da açık şekilde ver vermektedir.